Voor het aanjagen van innovatie en het oplossen van maatschappelijke vraagstukken zijn organisaties steeds vaker genoodzaakt om data met andere partijen uit te wisselen. Hoe houden organisaties dan toch controle over de eigen gegevens? Het zogeheten ‘federatief model’ biedt uitkomst, licht Laurens Lapré toe.
De grote maatschappelijke opgaven waar wij nu voor staan, zoals de klimaatproblematiek, de energietransitie en de woningbouwopgave, zijn niet meer vanuit één enkel perspectief te benaderen en op te lossen. Daarbij geldt: hoe complexer het probleem, hoe belangrijker het wordt om data met elkaar te delen. Er is zelfs sprake van een noodzaak om te delen: alleen door de opgave vanuit verschillende invalshoeken aan te pakken, komen we tot goede oplossingen. Hierbij komt het vaak voor dat de organisaties nauwelijks met elkaar bekend zijn, maar elkaars data toch hard nodig hebben.
Federatief datadelen
Dat roept de vraag op hoe jouw organisatie die data deelt met veel partijen en toch als eigenaar precies kan bepalen wie wat met die data mag doen. Hiervoor wordt steeds vaker het concept van federatief datadelen ingezet. Bij dit federatieve model voor data delen worden juist de belangen van de data-eigenaren geborgd, terwijl de data toch breed vindbaar en bruikbaar blijft. Federatief data delen geeft dan de volgende voordelen:
- Controle over eigen gegevens
Het federatieve model stelt partijen in staat om controle te hebben over hun eigen gegevens. De data-eigenaar bepaalt wat hij deelt en met wie.
- Toegang tot relevante data
Het federatieve model maakt het mogelijk om data te delen met directe relaties, maar ook met ‘vreemden’, mits er de juiste toestemming is. Hierdoor kunnen gegevens ook over organisaties en ketens heen gedeeld worden.
- Vertrouwen en transparantie
Het federatieve datastelsel gaat vooral om het organiseren van vertrouwen. Afspraken binnen dit stelsel richten zich op transparantie, privacy en verantwoording bij het gebruik van gegevens. Dit zit in het stelsel ingebakken.
Wat is het verschil?
Maar hoe werkt dat dan in de praktijk? Het verschil met hoe we nu data delen en deze nieuwe manier, is het eenvoudigst te beschrijven in de vorm van tegenstellingen. Deze manier om de twee stijlen tegen over elkaar te zetten wordt ook goed begrepen en zelfs overgenomen op LinkedIN en in blogs.
| Klassiek datadelen | Federatief datadelen |
| Data wordt gekopieerd | Data wordt direct bevraagd |
| Data wordt verplaatst | Data blijft bij de bron |
| Het dataknooppunt staat centraal | Het afsprakenstelsel staat centraal |
| ‘Hard’ infrastructuur | ‘Soft’ infrastructuur |
| Focus op uitwisseling van berichten | Focus op toegang tot bronnen |
| Berichtenboek | Ontologie |
| Toegang wordt centraal gecontroleerd in het knooppunt | Toegang wordt decentraal gecontroleerd bij de databronnen |
| Gecentraliseerde opslag | Verwijsindex naar bronnen |
Bij federatief datadelen worden geen kopieën gemaakt en het netwerk ingestuurd als berichten. Iedereen komt steeds de data bij de bron ophalen. Daardoor is er één werkelijkheid; als eigenaar kun je elke keer bepalen met wie je welke data deelt.
De afspraken hoe dit vormgeven is dan ook het centrale element. Het knooppunt is ondergeschikt; het gaat om de afspraken over hoe toegang wordt verleend en hoe jij je als partij identificeert. Afspraken over toegang worden decentraal gecontroleerd als iemand bij de bron aanklopt voor data. Door catalogussen en verwijsindexen is het eenvoudig om in het netwerk te vinden wie welke data beschikbaar heeft en welke licenties en voorwaarden daarbij horen als je die data wil gaan gebruiken.
Data Spaces
Een manier om federatief data te delen is het inrichten van een zogenaamde Data Space. Daarover is online veel goede en bruikbare informatie te vinden, bijvoorbeeld bij het Data Space Support Center en de International Data Spaces Association. In Nederland zijn nu ook meerdere afsprakenstelsels en Data Spaces in de maak voor sectoren als de bouw, logistiek en manufacturing. Binnen CGI’s eigen innovatie lab, iAMLAB, zijn we ook Data Spaces aan het bouwen en doen we mee met één van de grootste initiatieven in de EU: Catena-X.
Binnen de overheid vind je ook trajecten (federatief.datastelsel.nl) die hiermee aan de slag zijn. Het staat hoog op de EU-agenda om data binnen sectoren zoals zorg, bouw, mobiliteit, energie en ruimte ook Europees aan elkaar te koppelen.
Tot slot
Dus ben je bezig om data breder te zoeken en te delen dan binnen je eigen organisatie, maar wil je wél controle houden op wie wat inziet en hoe je data wordt gebruikt? Overweeg dan eens om federatief data te gaan delen!
Lees ook Denken in (federatief) datadelen toch nog weer een stapje verder
Over de auteur
Laurens Lapré
Vice President Consulting
Laurens Lapré is actief binnen het domein verkeer en vervoer sinds 1995. De laatste 10 jaar werkt hij aan intelligente transportsystemen (ITS) en slimme mobiliteitsdiensten, zowel voor overheid als commerciële marktpartijen. Hij heeft binnen de automotive industrie gewerkt aan connected services portfolio’s. Voor overheden is ...
