Met Friction-free energy versneld naar een CO2-neutrale maatschappij

Vanwege de gevolgen van de klimaatverandering zien veel marktsectoren zich genoodzaakt hun processen en werkwijzen te heroverwegen. Sterker nog, het huidige energiesysteem bevindt zich wereldwijd in een overgangsfase. Binnenkort verschijnt mijn whitepaper ‘Friction-free energy’*, waarin ik uitgebreid inga op de uitdagingen en kansen van deze energietransitie en de rollen die technologie en ‘prosumenten’ hierbij spelen. In dit blog licht ik alvast een tipje van de sluier op.

Het transformeren van fossiele brandstoffen naar duurzame energie is niet langer een droom, maar een noodzaak. In deze transitie naar een duurzaam energiesysteem spelen energiebronnen als zon, wind en geothermie een belangrijke rol. Kenmerkend voor de opwekking van deze vormen van energie is dat deze lokaal beschikbaar zijn in plaats van centraal. Andere kenmerken zijn het moeilijk voorspelbare karakter door bijvoorbeeld de afhankelijkheid van weersomstandigheden. In deze markt doen ook nieuwe energieverbruikers hun intrede, zoals elektrische voertuigen en warmtepompen. Deze hebben een andere energiebehoefte dan traditionele elektrische apparaten. De nieuwelingen zouden mogelijk kunnen leiden tot een verdubbeling van ons elektriciteitsverbruik. Andere mogelijke scenario’s zijn gebouwen die transformeren van energiegebruiker naar micro-energiecentrale en veranderende energieketens in de industrie.

Of sommige van deze concepten en visies werkelijkheid worden, is nog onzeker. Eén ding staat echter vast: er ontwikkelt zich een geheel nieuw energie-ecosysteem, waarin energiestromen bidirectioneel zijn, voorspellingen van cruciaal belang blijken en het balanceren van vraag en aanbod zich zal verplaatsen naar lokaal niveau (lees ook mijn blog ‘Hoe maken we de energievraag flexibeler?’).

De energietransitie vindt al plaats

De energietransitie is geen stip op de horizon, maar vindt al in volle gang plaats. De drijvende kracht daarbij is niet zozeer de (economische) eindigheid van fossiele bronnen, maar is meer te vinden in betaalbare alternatieven die beschikbaar zijn. Het stenen tijdperk eindigde ook niet omdat de stenen op waren. 

Hoe gaan we dan versnellen?

De Amerikaanse econoom en sociaal theoreticus Jeremy Rifkin beschrijft het tijdperk waarin we nu leven als de derde industriële revolutie, waarin energie en internettechnologie bij elkaar komen en tot radicale nieuwe mogelijkheden leiden. Volgens Rifkin zijn er vijf pijlers om dit succesvol te maken:

1. Schakel over op duurzame energiebronnen.
2. Transformeer gebouwen van energieverbruikers in energieproducenten.
3. Gebruik lokale opslag als onderdeel van het energienetwerk.
4. Ontwikkel slimme netwerken (‘smart grids’) op basis van internettechnologie.
5. Transformeer elektrische voertuigen in energieproducenten.

Als deze vijf pijlers in harmonie worden ingevuld, zal de energietransitie versneld plaatsvinden en leiden tot een nieuw, disruptief energiesysteem. Naast een uitdaging, levert dit wereldwijd vooral kansen op voor de energiesector and beyond.

Waar moeten we ons op concentreren?

Investeringen in het huidige energiesysteem zijn vaak gericht op de lange termijn (40-50 jaar) en zijn gebaseerd op ons huidige energiesysteem. Grootste uitdaging daarbij is het bepalen waarin we het beste kunnen investeren bij een exponentiële toename van duurzame energiebronnen. Moeten we investeren in een fysiek zwaarder netwerk (koper)? Of moeten investeringen gericht zijn op het slimmer maken van het netwerk met ICT? Het antwoord ligt in de vraag zelf. Business case scenario’s tonen dit ook aan: het gaat over tientallen miljarden voor koper versus honderden miljoenen voor ICT. Dit is dus de weg om in te slaan: slimme digitale netten die lokaal gebalanceerd kunnen worden, waarin elektrisch vervoer is geïntegreerd, evenals opslag waarmee pieken en dalen opgevangen kunnen worden.

Dit zijn enorme uitdagingen voor de bestaande partijen, die nieuwe strategieën moeten ontwikkelen om de energietransitie optimaal te faciliteren. Zo hanteert netbeheerder Alliander een start-up strategie om concrete stappen te zetten in nieuwe thema's. Een mooi voorbeeld is het Open Smart Grid Platform (OSGP), een bekroond initiatief waarmee het digitaliseren van het netwerk op een innovatieve manier wordt vormgegeven. Er wordt een ecosysteem opgebouwd, zodat ook derde partijen nieuwe producten en diensten kunnen ontwikkelen.

Maar er is meer dan digitale netten

Gevolg van de energietransitie is dat de prijs van energie zakt, of zelfs gratis wordt. Dit zal een verstorende werking hebben voor bestaande energieleveranciers en -producenten. Er zal een verandering plaatsvinden van energie verkopen naar diensten. Concurrenten in deze markt worden daarmee bedrijven als Google, Apple en Tesla. Een voorbeeld van een traditionele energieleverancier die deze verandering heeft ingezet, is Eneco. Eneco is zeer succesvol met de ‘Toon’, een in-home energiecomputer met een geïntegreerde thermostaat. Hier wordt net als bij Alliander een start-up strategie toegepast. Tevens wordt er samengewerkt met partijen als Tesla op het gebied van de Tesla Powerwall, een oplossing voor de opslag van energie in de eigen woning.

Naast netten en diensten is er het marktmodel

Last but not least: de belangrijkste uitdaging van de energiemarkt ligt in het feit dat het energiesysteem cruciaal is voor de samenleving en de economie. Het energiesysteem moet continu in balans zijn om uitval te voorkomen. Het balanceren van het energiesysteem zal zich van centraal naar lokaal niveau verplaatsen. Dat is voor netbeheerders een ingrijpende verandering. Maar hoe wordt de energietransitie nu echt een succes? Visie is een randvoorwaarde, maar stappen zetten – daadwerkelijk iets doen – maakt echt het verschil. Aanpak en samenwerking zijn hierbij cruciaal.

Dit is ook de manier waarop CGI de energietransitie stimuleert. Zoals ik in het begin al vermeldde, licht ik hier maar een tipje van de sluier op. Wilt u alle ins & outs, dan verwijs ik u graag naar mijn binnenkort te verschijnen whitepaper*. Daarin ga ook in op de rol van de consumer (‘power to the people’) en de rol van technologie (zoals Internet of Things en Big Data Analytics).

Verder nodig ik u bij deze van harte uit een bezoek te brengen aan het Erasmus Energy Forum op 18 mei. Ik geef daar samen met collega en blogger Gerard v.d. Kamp een rondetafelbijeenkomst. En als u toch aanwezig bent, bezoek dan ook de workshop over Fiction-free energy die mijn collega Mark Mooy geeft. Op weg naar een CO₂-neutrale maatschappij! 

*Indien u een kopie van de het verschijnen whitepaper ‘Friction-free energy’ wenst te ontvangen, stuur dan een verzoek naar jos.siemons@cgi.com.